Από τον Γεράσιμο Γεωργάτο

Το επόμενο διάστημα η σύγκρουση των διαφορετικών αντιλήψεων για το μέλλον της Ευρώπης θα συμπυκνωθεί στην αντιπαράθεση γύρω από το προωθούμενο σχέδιο Συνταγματικής Συνθήκης, που ήδη συζητείται στα πλαίσια της Διακυβερνητικής Διάσκεψης η οποία ξεκίνησε τις εργασίες της από τις 4 Οκτωβρίου 2003. Επειδή θεωρούμε ιδιαίτερα σημαντικό να αναπτυχθεί ο σχετικός διάλογος, να γίνει κατανοητή η σπουδαιότητα του εγχειρήματος και να διαμορφωθούν εναλλακτικές προτάσεις τόσο από το Attac όσο και ευρύτερα από τα κινήματα και τις δυνάμεις της αριστεράς, επιχειρούμε μια πρώτη κριτική προσέγγιση της προτεινόμενης Συνταγματικής Συνθήκης.

1. Ένα σχέδιο τεράστιας σημασίας για το οποίο απαιτείται ευρύτατη ενημέρωση, δημόσιος διάλογος και δημοψήφισμα.

Το κείμενο της προτεινόμενης Συνταγματικής Συνθήκης (Σ.Σ) είναι το αποτέλεσμα των εργασιών της Συνέλευσης για το Μέλλον της Ευρώπης, από τον Φεβρουάριο του 2002 μέχρι τον Ιούλιο του 2003, υπό την προεδρεία του Valery Giscard d` Estaing. Δυστυχώς, τα δημοκρατικά ελλείμματα φάνηκαν ήδη από τη διαδικασία σύγκλισης και σύνθεσης της Συνέλευσης, για την οποία πολλοί επαίρονται ότι ήταν μια αμιγώς δημοκρατική πολιτική διαδικασία, με συμμετοχή εκλεγμένων αντιπροσώπων. Και όμως, από τη διαδικασία της Συνέλευσης οι δυνάμεις της νεοφιλελεύθερης συναίνεσης, παραδοσιακοί συντηρητικοί και μεταλλαγμένοι σοσιαλδημοκράτες, φρόντισαν να αποκλείσουν τις δυνάμεις της αριστεράς, τα κοινωνικά κινήματα και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Η επιλεκτική πρόσκληση σε ορισμένους και ο δευτερεύων ρόλος τους, ήταν για να τηρούνται τα προσχήματα και να υπάρχει δημοκρατικό άλλοθι.

Η προτεινόμενη Συνταγματική Συνθήκη για τη θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης είναι μια πολύ κρίσιμη και με μεγάλο βάρος υπόθεση. Ο σχετικός διάλογος στη χώρα μας και η ενημέρωση των πολιτών για ένα θέμα που τους αφορά άμεσα, είναι περίπου ανύπαρκτος. Αποφαινόμενοι και αποδεχόμενοι τη Σ.Σ, οι πολίτες και τα κοινοβούλια θα καθορίσουν πολύ συγκεκριμένα τα πλαίσια άσκησης των ευρωπαϊκών πολιτικών και κατά συνέπεια των εθνικών, εφόσον το μεγαλύτερο μέρος των νόμων που θα ψηφίζονται από τα εθνικά κοινοβούλια δεν θα είναι παρά μεταφορά και θεσμοθέτηση αποφάσεων που λαμβάνονται σε κοινοτικό επίπεδο. Φυσικά, υπάρχουν και θα υπάρχουν διαφοροποιήσεις από χώρα σε χώρα, πάντοτε όμως στα πλαίσια που ορίζει η Σ.Σ, με συνέπεια τον αποκλεισμό οποιασδήποτε εναλλακτικής οικονομικής και νομισματικής πολιτικής και κατ` επέκταση και κοινωνικής.

Με δεδομένο λοιπόν το συνταγματικό χαρακτήρα και τους προσανατολισμούς που θα επιβάλει στην οικοδόμηση της Ε.Ε, η Σ.Σ επιβάλλεται να αποτιμηθεί συνολικά από τους λαούς της Ευρώπης. Επομένως, η διεξαγωγή σχετικού δημοψηφίσματος προβάλλει ως η ελάχιστη δημοκρατική απαίτηση, αφού όμως προηγηθεί ουσιαστική ενημέρωση και ουσιαστικός δημόσιος διάλογος με ευθύνη πολιτικών κομμάτων, συνδικάτων και κινημάτων των πολιτών.

Γιατί το κείμενο της Συνέλευσης δεν κάνει τίποτα άλλο παρά να συγκεντρώνει και να επανεπικυρώνει συνολικά, με ελάχιστες τροποποιήσεις, τις βάσεις του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, έτσι όπως αυτές τέθηκαν μέσα από τις διαδοχικές συνθήκες: Ρώμη (1957), Ενιαία Πράξη (1986), Άμστερνταμ (1997), Νίκαια (2000). Με τη νέα συνθήκη στην οποία θα καταλήξει η Διακυβερνητική Διάσκεψη (Δ.Δ) που άρχισε τις εργασίες της στις 4 Οκτωβρίου και αν δεν σημειωθούν εντυπωσιακές αλλαγές στο κείμενο της Σ.Σ, πράγμα απίθανο με δεδομένο το σημερινό συσχετισμό δυνάμεων, τα κράτη, τα κοινοβούλια και οι λαοί της Ευρώπης εκεί όπου θα υπάρξει δημοψήφισμα, θα κληθούν να αποδεχθούν επίσημα το είδος των πολιτικών που ασκούνται μέχρι σήμερα. Θα βρεθούν έτσι εγκλωβισμένοι, τουλάχιστον για δυο γενιές, στα πλαίσια μιας Συνταγματικής Συνθήκης με συγκεκριμένους ιδεολογικούς και πρακτικούς πολιτικούς προσανατολισμούς που δεν θα μπορούν στο εξής να αμφισβητηθούν, παρά μόνο από μια νέα συνταγματική συνθήκη, γεγονός σχεδόν αδύνατο με προϋποτιθέμενη τη συμφωνία 25 κυβερνήσεων και 25 κοινοβουλίων. Γεννιέται εύλογα λοιπόν το κρίσιμο ερώτημα, τίποτα δεν θα μπορεί να αλλάξει στους προσανατολισμούς της Ένωσης παρά τις όποιες τυχόν πολιτικές εξελίξεις στις χώρες μέλη της; Να γιατί απαιτείται ενημέρωση, δημόσιος διάλογος και δημοψήφισμα.

2. Η σκοτεινή πλευρά της προτεινόμενης Συνταγματικής Συνθήκης.

Είναι απίστευτο, αλλά αληθινό. 340 από τα 460 άρθρα του κειμένου της Σ.Σ δεν συζητήθηκαν καθόλου κατά τη διάρκεια των 16 μηνών που κράτησαν οι εργασίες της Συνέλευσης. Επιπλέον δεν περιλαμβάνονταν καθόλου στο κείμενο που κατέθεσε ο D` Estaing στη Σύνοδο Κορυφής της Θεσσαλονίκης, τον περασμένο Ιούνιο. Τα τρία τέταρτα δηλαδή περίπου του κειμένου προστέθηκαν σιωπηλά τον Ιούλιο και εμφανίστηκαν τον Σεπτέμβριο κατά την επίσημη παρουσίαση ολόκληρου του κειμένου της Σ.Σ, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Θεωρούμε ότι επρόκειτο για συγκεκριμένη μεθόδευση με σκοπό να αμβλύνει τις εντυπώσεις και να μειώσει τις αντιδράσεις, καθώς στη Σύνοδο Κορυφής της Θεσσαλονίκης ένα πλήθος πολιτών από όλη την Ευρώπη, μαζί με τις δυνάμεις της αριστεράς και των Κινημάτων, διαδήλωνε για μια κοινωνική, ειρηνική και αλληλέγγυα Ευρώπη.

Αυτά τα 340 άρθρα απαρτίζουν το μέρος ΙΙΙ της Σ.Σ. Πρόκειται κατά την άποψή μας για το σημαντικότερο τμήμα της, για το σκληρό πυρήνα της Σ.Σ, με τίτλο «Πολιτικές και Λειτουργία της Ένωσης» και καθορίζει τις αρχές και τις κατευθυντήριες γραμμές των πολιτικών που θα διέπουν την Ε.Ε.

Αυτό το μέρος της Σ.Σ δεν σχολιάστηκε καθόλου από τα ΜΜΕ, τα οποία αντιθέτως, όπως και οι κυρίαρχες συντηρητικές και νεοσυντηρητικές πολιτικές δυνάμεις, ασχολήθηκαν και ασχολούνται κυρίως με τα θεσμικά ζητήματα που θέτουν τα άλλα μέρη του κειμένου: αριθμός των επιτρόπων, ειδική πλειοψηφία, εναλλασσόμενη προεδρία, υπουργός εξωτερικών, κλπ. Δεν υποτιμούμε καθόλου τη σημασία αυτών των ζητημάτων, γιατί φυσικά οι μελλοντική θεσμική οργάνωση της Ε.Ε έχει τεράστια σημασία. Όμως υπάρχει ένα προηγούμενο ερώτημα το οποίο οφείλουμε να ξεκαθαρίσουμε για να έχουν νόημα τα υπόλοιπα. Γιατί έχουμε μπροστά μας μια πρόταση Συνταγματικής Συνθήκης, δηλαδή έναν θεμελιώδη νόμο προορισμένο να διαρκέσει τριάντα ή πενήντα χρόνια, σύμφωνα με πρόβλεψη του ίδιου του Giscard d` Estaing. Πρέπει λοιπόν όλοι μας να γνωρίζουμε καλά με τι και σε ποια κατεύθυνση δεσμευόμαστε.

Το ερώτημα λοιπόν για τη φύση και το χαρακτήρας της Σ.Σ αποτελεί πολύ πιο κρίσιμο ζήτημα και μπορεί να συνοψιστεί σε ένα κεντρικό ερώτημα: το κείμενο της Σ.Σ αφήνει περιθώρια ή όχι για μια Ευρώπη που δεν θα υπόκειται στα νεοφιλελεύθερα δόγματα;

3. Μια απόπειρα συνταγματοποίησης του νεοφιλελευθερισμού.

Το προτεινόμενο από τη Συνέλευση κείμενο είναι αποκαλυπτικό και αμείλικτο ως προς τις δεσμεύσεις και τις κατευθύνσεις που επιχειρεί να επιβάλει στην οικοδόμηση της Ε.Ε. Ήδη, από το άρθρο 3 του πρώτου μέρους σπεύδει να μας καταστήσει σαφές ότι η Ένωση παρέχει στους πολίτες της «μια ενιαία αγορά όπου ο ανταγωνισμός είναι ελεύθερος και ανόθευτος». Το κείμενο της Συνέλευσης θεσμοθετεί τον ανταγωνισμό ως την κύρια μέθοδο παραγωγής και αναδιανομής του πλούτου. Σε τέσσερα σημεία φροντίζει να επαναλάβει ότι η οικονομική πολιτική ασκείται «σύμφωνα με το σεβασμό των αρχών της οικονομίας της αγοράς όπου ο ανταγωνισμός είναι ελεύθερος». Όλες οι άλλες πολιτικές ακολουθούν και υπακούουν αυτή τη λογική. Το ίδιο ισχύει και για τις δημόσιες επιχειρήσεις, «υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος», όπως αναφέρονται στο κείμενο. Είναι ενδεικτικό ότι ο συγκεκριμένος όρος «δημόσιες επιχειρήσεις» εμφανίζεται μόνο μια φορά (άρ. ΙΙΙ- 55-1). Δεν υπάρχουν καθόλου στο κεφάλαιο με τις αξίες και τους στόχους της Ένωσης. Η επίκλησή τους ως υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος γίνεται μόνο στο αρ.ΙΙΙ-6 και ΙΙΙ- 55- 2, για να επισημανθεί όμως ότι η ύπαρξη και η λειτουργία τους είναι ανεκτή μόνο εφόσον υπόκεινται στην αρχή του ελεύθερου ανταγωνισμού και δεν την διαταράσσουν. Σε περίπτωση «ευνοϊκής μεταχείρισης» απέναντι στην «αγορά», παραπέμπονται άμεσα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο προς συμμόρφωση με τα νεοφιλελεύθερα δόγματα.(αρ.ΙΙΙ-56-1, ΙΙΙ-57-2).

Πολλές άλλες διατάξεις του μέρους ΙΙΙ επιβεβαιώνουν τον έντονα νεοφιλελεύθερο χαρακτήρα του κειμένου. Αναφέρουμε δύο χαρακτηριστικές.

Στο άρθρο ΙΙΙ 46 – 3, κατοχυρώνεται συνταγματικά η ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων με προέλευση ή προορισμό τρίτες χώρες. Για οποιαδήποτε τροποποίηση ή εξαίρεση απαιτείται ομόφωνη ψήφος του Συμβουλίου των Υπουργών. Σε περίπτωση που όλες οι χώρες – μέλη, εκτός από μία, αποφάσιζαν την επιβολή ενός φόρου τύπου Tobin στη διακίνηση των χρηματοπιστωτικών κεφαλαίων, η απόφασή τους θα ακυρωνόταν σε αυτό το θεσμικό επίπεδο.

Άλλο παράδειγμα. Οι διώξεις και οι κυρώσεις κατά επιχειρήσεων για φορολογικές παραβάσεις διέπονται από δύο σημαντικούς περιορισμούς: από τη μια πρέπει να αποφασίζονται με ομοφωνία από το Συμβούλιο των Υπουργών μετά από πρόταση της Επιτροπής και από την άλλη πρέπει «να κρίνονται αναγκαίες με κριτήρια την εξασφάλιση της λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς και την αποφυγή της στρέβλωσης του ανταγωνισμού».(αρ.ΙΙΙ-63)

Αποτελεί διεθνή πρωτοτυπία, ένα κείμενο με αξιώσεις συνταγματικής ισχύος να καθιερώνει και να δεσμεύει τις ευρωπαϊκές κοινωνίες και τους ευρωπαϊκούς λαούς σε ένα ορισμένο οικονομικό και κοινωνικό σύστημα. Με αυτό τον τρόπο καταργεί και ακυρώνει κάθε έννοια ανοιχτής και δημοκρατικής κοινωνίας. Κάτι αντίστοιχο έκαναν μόνο τα σοβιετικής έμπνευσης συντάγματα.

4. Η διαιώνιση του δημοκρατικού ελλείμματος και η υποταγή της Πολιτικής στην Οικονομία.

Μετά από τέτοιες δεσμεύσεις αναφύεται εύλογα το ερώτημα, ποια είναι η αξία ορισμένων πραγματικά αξιόλογων στόχων που καταγράφονται στο κείμενο; Για παράδειγμα, στο άρθρο Ι – 3 ορίζονται ως στόχοι η ισόρροπη οικονομική ανάπτυξη, η πλήρης απασχόληση και η κοινωνική πρόοδος, η ποιότητα του περιβάλλοντος, ο αγώνας κατά του αποκλεισμού και η κοινωνική προστασία, η ισότητα ανδρών – γυναικών, η επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος, κλπ. Βεβαίως αποδεχόμαστε και υποστηρίζουμε όλους αυτούς τους στόχους και τις αξίες που καταγράφονται στο μέρος Ι της Σ.Σ. Όπως επίσης αποδεχόμαστε και το Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (Χ.Θ.Δ) που είναι ενσωματωμένος στο κείμενο. Παρά τις αδυναμίες και τα κενά που έχουν επισημανθεί από πολλές πλευρές και τον υποδεέστερο χαρακτήρα του Χ.Θ.Δ σε σχέση με ό,τι κατοχυρώνουν πολλά εθνικά συντάγματα, θα μπορούσε να αξιοποιηθεί ως βάση για μια πολιτική επέκτασης των δικαιωμάτων και κατοχύρωσης του υφιστάμενου ευρωπαϊκού επιπέδου κοινωνικής προστασίας.

Εκτός από τις γενικές αρχές του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, το κείμενο δεν προωθεί με καμιά έννοια την κοινωνική Ευρώπη. Η μόνη σχετική πολιτική αναφορά είναι ότι η Σ.Σ δημιουργεί έναν «χώρο ελευθερίας, δικαιοσύνης και ασφάλειας»(αρ.ΙΙΙ-158-1), που τον εννοεί όμως με όρους συντονισμού και συνεργασίας των δικαστικών και αστυνομικών αρχών(αρ.ΙΙΙ-162) και σε καμιά περίπτωση με όρους πολιτικούς, δηλαδή οικονομικής και κοινωνικής δικαιοσύνης και αλληλεγγύης.

Παρά λοιπόν το θετικό χαρακτήρα κάποιων διατάξεων και του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, τα μέσα που προβλέπονται δεν αντιστοιχούν και δεν επαρκούν για την εξυπηρέτησή τους. Γιατί ακριβώς το μέρος ΙΙΙ της Σ.Σ τους ακυρώνει καθιστώντας αδύνατη την εκπλήρωσή τους. Πρόκειται για σαφή και σκόπιμη αναντιστοιχία στόχων και μέσων που κατοχυρώνει και διαιωνίζει το έλλειμμα δικαιωμάτων που ήδη υφίσταται σήμερα στα πλαίσια της Ε.Ε. Όμως οι λαοί και πολίτες της Ευρώπης δεν αρκούνται μόνο σε γενικές διακηρύξεις. Θέλουν να κατοχυρώνονται και τα μέσα για μια κοινωνική Ευρώπη.

Η «σύγκλιση της οικονομικής πολιτικής και της πολιτικής απασχόλησης» συνεχίζει να επαφίεται στα υφιστάμενα εργαλεία της ζώνης του ευρώ: στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (Ε.Κ.Τ), στους Βασικούς Προσανατολισμούς της Οικονομικής Πολιτικής, όπως εκτίθενται στο μέρος ΙΙΙ και στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (Σ.Σ.Α).

Εδραιώνεται η ανεξαρτησία της Ε.Κ.Τ από τις κυβερνήσεις και τους εκλεγμένους εκπροσώπους και η μοναδική της αποστολή που είναι η σταθερότητα των τιμών, όταν ακόμα και η αμερικανική ομοσπονδιακή τράπεζα έχει επιπλέον ως καθήκον να ενισχύει και την ανάπτυξη και την απασχόληση και να λογοδοτεί στην εκλεγμένη πολιτική ηγεσία. Καμιά πλειοψηφία, κανένα όργανο δεν μπορεί να θίξει και να ελέγξει την Ε.Κ.Τ.(αρ.Ι-29-3)

Το κείμενο δεν αναφέρει τίποτα για την εναρμόνιση και τη σύγκλιση των προϋπολογισμών, ενώ οι αποφάσεις για τη φορολογική πολιτική μέσω της οποίας θα μπορούσε να ασκηθεί αναδιανεμητική πολιτική σε ευρωπαϊκό επίπεδο, απαιτούν την ομοφωνία του Συμβουλίου των Υπουργών, γεγονός σχεδόν αδύνατο.(αρ.ΙΙΙ-62)

Το κείμενο λοιπόν επιχειρεί να συνταγματοποιήσει τις υφιστάμενες παγκόσμιες και ευρωπαϊκές νεοφιλελεύθερες τάσεις της υποταγής της πολιτικής στην οικονομία και στις δυνάμεις της αγοράς.

5. Το θεσμικό έλλειμμα, η θεσμική σύγχυση και η συγκέντρωση της εξουσίας.

Ακόμα και στο πολυσυζητημένο και διατυμπανιζόμενο θεσμικό επίπεδο υφίστανται προβλέψεις που περιορίζουν σημαντικά τη δημοκρατική θεσμική οργάνωση της Ένωσης.

Για παράδειγμα. Με βάση την αρχή της επικουρικότητας μπορεί το 1/3 των εθνικών κοινοβουλίων, δηλ. 9 στα 25, να υποχρεώσουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επανεξετάσει κάποια πρότασή της προς το Συμβούλιο ή προς το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο, εφόσον πρόκειται για κάποιο τομέα που απαιτείται συναπόφαση. Όμως, με έναν σημαντικό περιορισμό: Η Επιτροπή μπορεί να επιμείνει στην πρότασή της, οπότε η διαφωνία παραπέμπεται στο Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. (αρ.Ι-9-3 και πρωτόκολλο επικουρικότητας– αναλογικότητας, αρ.6-7)

Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο θεσμός της «λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας»: ένα εκατομμύριο ευρωπαίοι πολίτες μπορούν με τις υπογραφές τους να υποχρεώσουν την Επιτροπή να υποβάλει μια νομοθετική πρόταση(αρ.Ι-46-4). Και εδώ όμως υπάρχουν σημαντικοί περιορισμοί: η όποια πρόταση οφείλει απαραίτητα να ακολουθεί το γράμμα και το πνεύμα της συνταγματικής συνθήκης, γεγονός που παραπέμπει ευθέως στο περιεχόμενό της. Η Επιτροπή δεν έχει καμιά υποχρέωση να δώσει συνέχεια στο υποβαλλόμενο αίτημα. Αν το κάνει, δεν έχει ωσαύτως καμιά υποχρέωση να ακολουθήσει επακριβώς το περιεχόμενο της υποβαλλόμενης πρότασης, την οποία μπορεί, αν θέλει, να παραπέμψει στο Συμβούλιο και στο Κοινοβούλιο.

Εν ολίγοις, η Επιτροπή διατηρεί το ρόλο του υποχρεωτικού φίλτρου ανάμεσα στους πολίτες και στους θεσμούς που έχουν εκλεγεί άμεσα ή έμμεσα και με καθολική ψηφοφορία, δηλαδή το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, με συνέπεια την περιστολή των όποιων δημοκρατικών ρυθμίσεων.

Προβλέπει επιπλέον το κείμενο της Σ.Σ την αντικατάσταση της ανά έξι μήνες προεδρία της Ε.Ε με την ανάδειξη ενός προέδρου από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο με ειδική πλειοψηφία και με θητεία δυόμισι χρόνων ανανεούμενη για μια επιπλέον φορά.(αρ.Ι-21)

Ακόμα, μειώνει τον αριθμό των Επιτρόπων σε 15 από το 2009, που θα εναλλάσσονται κυκλικά μεταξύ των 25 κρατών – μελών, ενώ οι υπόλοιποι 10 θα συμμετέχουν ως παρατηρητές. Προβλέπεται και η ανάδειξη προέδρου της Επιτροπής από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μετά από πρόταση του Συμβουλίου. (αρ.Ι-26)

Θεσμοθετείται επίσης θέση υπουργού εξωτερικών που θα είναι ταυτόχρονα και αντιπρόεδρος της Επιτροπής και ο οποίος θα ορίζεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.(αρ.Ι-27)

Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο πρόεδρος της Επιτροπής και ο υπουργός εξωτερικών θα αποτελέσουν de facto μια τριανδρία, δηλαδή στη ουσία θα προκύψει ένα φαινόμενο τριαρχίας που θα είναι πηγή αντιθέσεων και σύγχυσης. Εάν η Δ.Δ διατηρήσει αυτή τη δομή το δημοκρατικό έλλειμμα θα είναι μεγαλύτερο από το παρελθόν. Η νομοθετική και η εκτελεστική εξουσία συγκεντρώνονται όλο και περισσότερο στα χέρια του Συμβουλίου των Υπουργών της Ένωσης.

Να επισημάνουμε ακόμα ότι το κείμενο είναι ιδιαίτερα ανεπαρκές σε σχέση με το ρόλο των συνδικάτων και των ενώσεων στα πλαίσια της Ε.Ε, με συνέπεια να ευνοούνται εκ των πραγμάτων οι οργανώσεις των εργοδοτών. Αντίθετα, οι θρησκευτικές οργανώσεις έχουν μια αξιοσημείωτη παρουσία, καθώς η Σ.Σ θεσμοθετεί το «διάλογο» με αυτές (αρ.Ι-51-3).

Το κείμενο δεν διευρύνει τις δυνατότητες απόκτησης της ευρωπαϊκής υπηκοότητας ορίζοντας ότι «την ευρωπαϊκή υπηκοότητα την αποκτά όποιος έχει ήδη την ιθαγένεια ενός κράτους – μέλους. (άρ. Ι-8). Με αυτό τον τρόπο η αντιμετώπιση του τεράστιου προβλήματος της μετανάστευσης παραμένει σε εθνικό επίπεδο, δεν προβλέπονται κοινές πολιτικές, δεν προωθείται η ευρωπαϊκή ταυτότητα και ενισχύεται η αντίληψη της Ευρώπης – φρούριο απέναντι στους μετανάστες.

Όλα τα παραπάνω συνιστούν αναμφίβολα ένα σοβαρότατο δημοκρατικό έλλειμμα στο θεσμικό επίπεδο της Ένωσης.

6. Η θεσμοθέτηση ευρωατλαντικών σχέσεων υποτέλειας.

Οι διεθνείς εξελίξεις (Γιουγκοσλαβία, Αφγανιστάν, Ιράκ, ΟΗΕ, κλπ.), ανέδειξαν την αδυναμία της Ε.Ε στη διεθνή σκηνή και τις αντίρροπες τάσεις των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων στο κρίσιμο ζήτημα των σχέσεων Ευρώπης – ΗΠΑ.

Στο κείμενο της Συνέλευσης, το ΝΑΤΟ εκλαμβάνεται ως συστατικό μέρος της ευρωπαϊκής ταυτότητας, παρόλο που περιλαμβάνει δύο κράτη που δεν είναι ευρωπαϊκά (ΗΠΑ και Καναδάς), παρόλο που ορισμένα μέλη ή μελλοντικά μέλη της Ε.Ε δεν μετέχουν στο ΝΑΤΟ (Αυστρία, Κύπρος, Φινλανδία, Ιρλανδία, Μάλτα, Σουηδία) και παρόλο που ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες - μέλη του ΝΑΤΟ δεν ανήκουν στην Ε.Ε (Ισλανδία, Νορβηγία) και υπάρχει και η ιδιάζουσα περίπτωση της Τουρκίας.

Η κοινή πολιτική άμυνας και ασφάλειας πρέπει, σύμφωνα με το κείμενο, να είναι συμβατή με την πολιτική που χαράσσεται στα πλαίσια του ΝΑΤΟ και θα καθορίζεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο με «σεβασμό στις υποχρεώσεις που απορρέουν από το Βορειοατλαντικό Σύμφωνο για ορισμένα κράτη, τα οποία θεωρούν ότι η άμυνά τους εξασφαλίζεται στα πλαίσια του ΝΑΤΟ».(αρ.Ι-40-2 και ΙΙΙ-214-4). Αυτός ο όρος προσφέρει στη Ουάσιγκτον τη δυνατότητα να ασκεί veto μέσω του ΝΑΤΟ στην εξωτερική πολιτική και στην πολιτική άμυνας της Ευρώπης. Ο Donald Rumsfeld εξέφραζε αυτήν ακριβώς την πραγματικότητα, όταν δήλωνε ότι «η Ευρώπη είναι το ΝΑΤΟ»

Οι συμμαχίες των προθύμων και οι αντιδράσεις στις απόπειρες της Γερμανίας, της Γαλλίας, του Βελγίου και του Λουξεμβούργου να προχωρήσουν στη δημιουργία ενός αυτόνομου επιχειρησιακού οργάνου ανεξάρτητα από το ΝΑΤΟ, δείχνουν ότι η Ευρώπη των 25 δύσκολα θα χειραφετηθεί από τις ΗΠΑ.

Η διαμόρφωση κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής για την άμυνα, φαίνεται ότι αποτελεί βασικό στοιχείο για την πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης. Αυτό όμως πρέπει να γίνει με βάση συγκεκριμένες αρχές που διέπουν το Διεθνές Δίκαιο, με αναγνώριση και ενίσχυση της πρωτοκαθεδρίας του ΟΗΕ, με σεβασμό στη συνεννόηση και στην αρμονική συνύπαρξη, στην προώθηση της ειρήνης και της αντίθεσης σε κάθε μιλιταρισμό. Προϋπόθεση για μια τέτοια εξέλιξη αποτελεί η χειραφέτηση από τον ευρωατλαντισμό και τους μηχανισμούς του ΝΑΤΟ, όπως επιβεβαίωσαν οι πρόσφατες δραματικές εξελίξεις.

7. Συμπεράσματα

Το προτεινόμενο σχέδιο Συνταγματικής Συνθήκης εμπεριέχει ελάχιστα δημοκρατικά βήματα και αν δεν προκύψουν σημαντικές αλλαγές κατά τη διαδικασία της Διακυβερνητικής Διάσκεψης, πράγμα μάλλον απίθανο, θα συνταγματοποιήσει μια νεοφιλελεύθερη Ευρώπη τόσο στο εσωτερικό της όσο και στις σχέσεις της με τον υπόλοιπο κόσμο και μια νατοϊκή Ευρώπη. Απέχει πολύ από μια «άλλη Ευρώπη» όπως την θέλουν τα κινήματα, οι δυνάμεις της αριστεράς και όλοι οι προοδευτικοί και δημοκρατικοί πολίτες. Απέχει πολύ από μια Ευρώπη κοινωνική, αλληλέγγυα και ειρηνική. Με τη συγκεκριμένη συνθήκη – που καταχρηστικά και όχι χωρίς σκοπιμότητα βαφτίζουν ως Σύνταγμα – οι κυρίαρχες σήμερα πολιτικές δυνάμεις προωθούν την απόλυτη ταύτιση της Ε.Ε με το νεοφιλελευθερισμό και δημιουργούν το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο για τη θωράκιση και την απρόσκοπτη εφαρμογή του. Αυτό που χρειάζονται σήμερα οι λαοί της Ευρώπης είναι ένα Ευρωπαϊκό Σύνταγμα που θα κατοχυρώνει σε ευρωπαϊκό επίπεδο τη Δημοκρατία, το Κράτος Δικαίου και το Κοινωνικό Κράτος. Θα κατοχυρώνει τα ατομικά, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα, την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας και θα εξασφαλίζει τη δημοκρατική νομιμοποίηση και το δημοκρατικό έλεγχο των όποιων ευρωπαϊκών οργάνων.

Επειδή είμαστε βαθύτατα πεισμένοι ότι ο κόσμος μας σήμερα έχει ανάγκη όσο ποτέ από μια τέτοια Ευρώπη, ζητάμε ευρύτατο διάλογο, ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις στο κείμενο της Συνταγματικής Συνθήκης και δημοψήφισμα.

ΜΙΑ ΆΛΛΗ ΕΥΡΩΠΗ ΕΙΝΑΙ ΕΦΙΚΤΗ…

ΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΤΤΑΚ

Convention Européenne - ATTAC

ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΑΤΤΑΚ ΕΛΛΑΔΑΣ

Ναι σε ένα πραγματικά Δημοκρατικό Ευρωπαϊκό Σύνταγμα

Από τον Γεράσιμο Γεωργάτο